Veel organisaties en netwerken bevinden zich in een transitieproces. Dat zijn innovatieprocessen waar veel onzekerheid en onbekendheid is over de volgende stap. Innovatie en transitie kan je eigenlijk niet plannen, maar al lerend en verkennend ontdekken. Monitoring van transities is een methode die inzicht biedt in het proces. Door het leer- en zoekproces explicieter te maken wordt een netwerk of organisatie bewuster van successen en valkuilen. Daardoor zijn slimme interventies mogelijk en kan er beter worden bijgestuurd. Hieronder volgt een toelichting op monitoring van transities
Hoe werkt monitoring van transities
Monitoring van transities kan bestaan uit onderzoek, waarbij de voortgang van een transitie op gezette tijden wordt gedocumenteerd. Dit kan op een interactieve wijze, waarbij ook wel gesproken wordt van reflexieve monitoring in actie (RMA). Deze methode gaat uit van regelmatige interactiepatronen met de doelgroep, aan de hand van vaste of emergente indicatoren. Bij vaste indicatoren kan gedacht worden aan makkelijk te meten (kwantificeerbare) doelen zoals x meter houtwal of zoveel CO2 reductie of x vogels in de wei. Emergente indicatoren zijn moeilijker te meten en dynamisch van karakter, zoals de effectiviteit van een netwerk, de mate van vertrouwen, het type afspraken. Persoonlijke ontwikkeling tenslotte is ook te meten, er zijn mogelijkheden om groei in competenties (kennis, attituden en vaardigheden) bij te houden. Door meerdere meetmomenten (t=0, t=1 en t=2) te plannen kan de dynamiek binnen de indicatoren zichtbaar maken welk soorten verandering er zijn. Dit geeft de mogelijkheid om verbanden te zien, te anticiperen, te voorspellen en/of in te grijpen.
Voorbeeld monitoring van transitie
Gemeente X heeft besloten een transitie naar meer participatief werken met de burger hoog op de agenda te zetten. Dit proces kan gevolgd (gemonitord) worden door in verschillende tijdzones te monitoren op drie levels (systeem-, netwerk-, en persoonlijk level). Hieruit zal blijken welke ervaringen opvallen en welke betekenis ze hebben. Bijvoorbeeld: op de korte termijn van een transitieproces zijn experimenten nodig waarin de deelnemers lef, flexibiliteit en grenzen verkennend moeten zijn. Het netwerk of de organisatie die hierin participeert, zal de effectiviteit van het experiment kunnen meten (bijvoorbeeld 10% van de werknemers voelt zich blijer op het werk) en er kunnen kleine systeeminnovaties zichtbaar worden; bijvoorbeeld gemeente X heeft besloten om ambtenaren 1 dag per maand te laten doen waar ze zin in hebben. Door de verschillen per fase te zien, deze te bespreken en te documenteren wordt de dynamiek in transformatie explicieter. Daarmee wordt een inzicht verkregen in zowel de resultaten als de succesfactoren en de valkuilen bij een transitie.
Zo kan op simpele wijze transitie worden gemonitord. Het is mogelijk om allerlei elementen toe te voegen die cruciaal zijn/blijken in transities, zoals waarden, visies, afspraken, cultuur van werken, governance stijlen etc.
Effect van monitoring van transities
Als een organisatie of een netwerk wordt gemonitord krijgen zij tussentijdse feedback ( op basis van een meting) en een eindrapport. Door de tussentijdse feedback wordt interactie geborgd en ontstaat de mogelijkheid om bij te sturen in een transitie- of veranderproces. Daarmee krijgt het netwerk of de gemeente meer grip op het transitieproces.